Milieubeleid, asielzoekersbeleid, personeelsbeleid, communicatiebeleid, vrijetijdsbeleid, verkeersbeleid… Je kunt het zo gek niet bedenken of er is wel beleid voor.
Als beleidsmedewerker ben je geheel of gedeeltelijk verantwoordelijk voor het beleid op jouw gebied. Je werkt zo aan de oplossing van organisatie- of maatschappelijke problemen.
Je blijft goed op de hoogte van ontwikkelingen op je vakgebied, onderhoudt veel contacten met anderen binnen en buiten de organisatie, schrijft plannen en adviseert een minister, een wethouder, de directie ofhet bestuur. Je bent vaak een echte vergadertijger en netwerker. Je vindt heel veel beleidsadviseurs bij de overheid en andere non-profitinstellingen.
Anne Marie de Groot is beleidsmedewerker Grotestedenbeleid bij een grotere gemeente:
´Toen ik net begon als beleidsmedewerker na mijn studie hbo bestuurskunde zat ik vol met maatschappelijke idealen. Na twee jaar in deze functie kwam ik erachter dat wat het werk leuk maakt, niet alleen de inhoud is, maar juist het spelen van het spel. Ik heb geleerd dat ik niet mijn eigen ideeën moet doordrukken, maar juist rekening te houden met de belangen van anderen. En dan samen te zoeken naar een oplossing. Dat duurt wat langer, maar heeft veel meer resultaat.´
Wat doet een beleidsmedewerker?
Beleid is het woord voor de doelen die gerealiseerd moeten worden en de manier waarop dat gaat gebeuren.
Voorbeeld:
Beleid in de gezondheidszorg is erop gericht wachtlijsten te verkorten. Daarvoor is niet alleen geld nodig voor extra personeel maar ook een andere organisatie binnen de instellingen.
Vierhoofdtaken
- Je blijft op de hoogte van alles wat er gebeurt op jouw beleidsterrein.
- Je ontwikkelt beleid: je analyseert problemen, je schrijft een plan voor verbetering en legt dit voor aan het management en het (politiek) bestuur.
- Je zorgt voor uitvoering en adviseert anderen over de toepassing van het beleid.
- Je kijkt na verloop van tijdwat er van het beleid en de uitvoering terecht is gekomen.
1.Je blijft op de hoogte van alles wat er gebeurt op jouw beleidsterrein
Een karikatuur: de beleidsmedewerker zit verscholen achter een bureau met daarop grote stapels papier. In de praktijk klopt dit vaak ook wel. Je zult dikke rapporten en notities moeten doorlezen en de informatie erin op waarde moeten schatten. Bijvoorbeeld veranderingen in wetgeving of een toename van het aantal werklozen is voor een beleidsmedewerker sociale zaken bij een gemeentereden om aan de bel te trekken bij zijn wethouder.
Maar er is meer. Je gaat bijvoorbeeld naar congressen: zo blijf je op de hoogte van de nieuwste theorieën en methoden. Daarnaastoverleg jemetde mensen die in de sector werken en belangengroepen.Je verzamelt zoideeën en wensen. Bovendien kijk je wat er leeft bij de mensen van de uitvoering en wat haalbaar is. Zo weet je heel veel over jouw terrein.
Ineke Lemmers, beleidsmedewerker vrijetijdseconomie bij de Dienst Stedelijke Ontwikkeling van de gemeente Den Haag: "Lastig aan mijn werk is dat je overal wat van af moet weten. Ik zit vaak met ondernemers in de vrijetijdssector aan tafel. Die hebben veel praktijkervaring en zijn gespecialiseerd in een bepaald onderwerp. Toen ik net begon met deze baan heb ik de oren van mijn hoofd afgelezen, met veel mensen in de sector gepraat en referentieprojecten bezocht."
2. Je ontwikkelt beleid: je analyseert problemen, je schrijft een plan en legt dit voor aan het management en het politiek bestuur
De politiek verandertregelmatig vangedachten over hoe het zou moeten. Als beleidsmedewerker speel je daarop in. Je onderzoekthoe dit nieuwe idee afwijkt van hoe het nu gaat en schrijft een plan hoe dit in de praktijk te brengen.
Ook kun je zelf aangeven dat er iets niet goed gaat. Dit leg je dan voor aan je politieke baas, de directie of het bestuurom het onderwerp op de politieke agenda te krijgen: lobbyen heet dat(zieverder bij rollen ´verkopen´). Vervolgens ga je aan de slag om het probleem nader te onderzoeken en schrijft een plan van aanpak voor verbetering.
Vijf redenen waarom het schrijven van een beleidsplan altijd langer duurt dan je denkt
Voor het schrijven van je plan overleg je regelmatig met alle betrokken partijen. Dat lijkt logisch, maar is het niet. Je zit als beleidsmedewerker vaak ver van de uitvoering en maakt plannen voor op langere termijn. De verleiding om los van anderen iets nieuws te formuleren is groot. Door rekening te houden met de belangen van de verschillende partijen voorkom je dat je later weer opnieuw kunt beginnen. Zo creëer je draagvlak voor het beleid.
Ook binnen je eigen organisatie bemoeien veel mensen zich met de inhoud van je plan, nadat je de eerste versie hebt geschreven. Bij ministeries moet bijvoorbeeld iedere manager boven je een paraaf zetten en akkoord gaan, voordat het plan überhaupt de minister bereikt.
Politieke doelen binnen je beleidsveld kunnen veranderen, ook terwijl jij al met je plan bezig bent.
- De waan van de dag regeert nogal eens.Politieke prioriteiten veranderen. Opeens is iedereen heel erg druk met terrorismebestrijding en integratie. Dan wordt jouw plan over het voorkomen van inbraak rustig op de lange baan geschoven.
Anderen, bijvoorbeeld een politiek bestuur, beslissen over jouw plan. Ook dit is vaak een tijdrovende kwestie. Bijvoorbeeld bij een gemeente beslist eerst de manager boven je, de managers boven hem, de wethouder, dan het College van Burgemeester en Wethouders, en dan pas de Gemeenteraad. Je kunt ineens zomaar een half jaar verder zijn voordat je beleid is goedgekeurd.
Jan Baars is beleidsmedewerker volkshuisvesting in een middelgrote gemeente. "Het leuke aan mijn werk is dat ik me inzet voor de samenleving en niet voor een product. Ik heb veel vrijheid in mijn werk en veel verantwoordelijkheid. Ik vertegenwoordig mijn gemeente op het gebied van wonen in allerlei overleggen."
3. Je verzorgt de uitvoering van het beleid en adviseert over de toepassing ervan
Een geslaagde uitvoering van beleid begint met goede communicatie. Je laat iedereen weten wat de bedoeling is en wat er van hen verwacht wordt. Je kunt daarvoor officiële brieven schrijven, uit naam van de minister, waarin het nieuwe beleid wordt opgedragen. Bedenk wel: verleiden werkt vaak beter dan verplichten, ook bij de overheid. Dus organiseer spetterende bijeenkomsten, waarin je iedereen op een ludieke maar goede manier voorlicht over de vernieuwing.
Als het beleid eenmaal gecommuniceerd is, ben je ook degene bij wie men met vragen over het nieuwe beleid terecht kan en je geeft advies over de toepassing van het beleid.
4. Naeen tijdkijk je dan wat er van het beleid en de uitvoering terecht is gekomen en of verdere actie nodig is
Je vergelijkt de resultaten met het plan en kijkt waar het verschil vandaan komt: je evalueert het beleid. Omdat jouw beleid SMART doelen had, heb je natuurlijk meetbare en concrete doelen gesteld.
Meestal valtzo´n evaluatie samen met een jaarverslag. Je schrijft dan een verantwoording over het gevoerde beleid, de behaalde resultaten en de ingezette (financiële) middelen.
Is het beleid niet zo uitgevallen als verwacht en heb je een duidelijk idee van de oorzaak, dan kun je het beleid aanpassen. Vaak moet hierover ook weer een besluit genomen worden en begin je weer bij stap twee.
Rollen
Verkoper:je moet een onderwerp op de agenda krijgen en het dus 'verkopen' aan beslissers: zij moeten het ook belangrijk vinden. In een politieke omgeving heet dit verkopen lobbyen. Voor de uitvoering van het plan verkoop je het weer aan de uitvoerders en belanghebbenden.
Deskundige: je hebt heel veel kennis overjouw beleidsterrein en geldt als een expert binnen en buiten je organisatie. Je vertegenwoordigt je organisatie ook op overleggen.
Procesregisseur: je regisseert een beleidsproces en voelt goed aan wanneer je aan de volgende fase moet beginnen. Je weet wie je er wanneer bij moet betrekken.
Onderhandelaar: je houdt rekening met diverse belangen, maar kunt nooit iedereen honderd procent tevreden stellen. Daarover zul je moeten onderhandelen.
Bewaker: je bewaakt of iedereen zich wel aan het beleid houdt.
Vergadertijger: je vergadert wat af en praat met iedereen die ermee te maken heeft.
Waar werk je als beleidsmedewerker?
De meeste beleidsmedewerkers vind je bij de overheid, bijvoorbeeld bij een ministerie of een gemeente. Zij adviseren zowel hun baas als de minister over hun vakgebied. Ook vind je beleidsmedewerkers in ziekenhuizen of bij vakbonden.
Wat is je plaats in de organisatie?
Je werkt vaak op een afdeling beleid. Je collega´s zijn dus ook beleidsmedewerkers, maar met andere (verwante) specialisaties.
Nog steeds is het zo dat mensen die met beleid bezig zijn, binnen de overheid hogergewaardeerd worden dan mensen die zich richten op de uitvoering. Dat is wel wat aan het omslaan. Er wordt steeds meer erkend dat de uitvoering eigenlijk belangrijker is dan het beleid.
Wie is je baas?
Vaak heb je twee bazen: aan de ene kant je functionele baas, je direct leidinggevende; die is meestal hoofd beleid of teamleider voor een beleidsterrein. Aan de andere kant heb je degene aan wie je adviseert, je politieke baas. Dat kan een wethouder zijn of een minister.
Welke competenties moet je in huis hebben?
1. Maatschappelijk betrokken zijn
Je hebt een grote interesse in wat er leeft en gebeurt in de maatschappij. Zonder deze betrokkenheid kun je je werk niet uitvoeren en vind je het waarschijnlijk ook niet leuk.
2. Integriteit
Als beleidsmedewerker ben je meestal in overheidsdienst. Je werkt dus met het geld van anderen en beslist over hoe het uit te geven. Daar is een grote dosis integriteit voor nodig. Binnen de overheid zelf wordt hier veel aan gewerkt. Zo moet je voordat je een baan bij de overheid krijgt een verklaring van goed gedrag overleggen. Hierin staat verklaard dat je nooit een misdaad hebt begaan. Daarnaast werken veel overheidsinstellingen met een ambtseed, waarin je plechtig verklaart naar eer en geweten te handelen. Er zijn veel regels over bijvoorbeeld het aannemen van geschenken.
3. Politieke antennes hebben
Je weet wat er leeft en wat er haalbaar is in een politieke organisatie. De beleidsmedewerker moet immers in kunnen schatten hoe een voorstel bij de politiek zal vallen.
4. Analytisch denken en abstractievermogen
Beleid isabstract omdat het over een breed terrein gaat (bijvoorbeeld 'de gezondheidszorg') en de realisatie lang duurt. Bij de rijksoverheid is invloed van beleidsmedewerkers op de samenleving soms lang niet altijd op korte termijn zichtbaar. Bij gemeentes is dat iets minder: die zien vaak wat sneller snel resultaat van hun inspanningen. De ontwikkelingen in een beleidsveld zijn complex. Die zul je goed moeten analyseren.
5. Belangen van verschillende partijen kunnen onderscheiden
Om jouw beleid door de politiek, maar ook door diegenen die het moeten uitvoeren geaccepteerd te krijgen, moet je wel de belangen van de verschillende partijen zien en daar rekening mee houden. Vaak onderhandel je daarover, je kunt niet iedereen voor de volle honderd procent tevreden stellen.
6. Samenwerken
Het resultaat van beleid is afhankelijk van veel partijen. Je zult goed moeten kunnen samenwerken en geen hokjesgeest hebben om effectief te zijn als beleidsmedewerker.
Wat onderscheidt een topbeleidsmedewerker van een gewone beleidsmedewerker?
Een topbeleidsmedewerker weet niet alleen veel van het onderwerp, maar weet zowel politiek als betrokken organisaties erbij te betrekken en voor het beleid te winnen.
Bovendien houdt een topbeleidsmedewerker er bij het opstellen van zijn plan rekening mee dat het ook uitgevoerd kan worden. Dit in tegenstelling tot de beleidsmedewerker die werkt vanuit een ivoren toren. Die schrijft zijn beleid zonder rekening te houden met de uitvoering, onder het mom van:´Dit is het plan. Zoek het maar uit.´
Een topbeleidsmedewerker legt verbanden met andere beleidsterreinen en heeft geen last van een hokjesgeest. Stel, een beleidsmedewerker sociale zekerheid is bezig met beleid om het aantal mensen met een uitkering te verminderen. Hij betrekt natuurlijk zijn collega-beleidsmedewerker economische zaken erbij, want die is bezig met het stimuleren van de bedrijvigheid in de regio.
Hoe word je beleidsmedewerker?
Om beleidsmedewerker te kunnen worden moet je minimaal hbo-niveau hebben. Daarnaast helpt het als je al iets af weet van het beleidsterrein waar je mee te maken krijgt, bijvoorbeeld als je in een vorige baan met het onderwerpbezig bent geweest.
Speciale opleiding als basis
De hbo-opleiding bestuurskunde / overheidsmanagement richt zich volledig op werken bij de overheid. Het onderdeel beleid is goed vertegenwoordigd in het programma. Je bent dan opgeleid als generalist op het gebied van beleid.
Andere opleiding als basis
Je kunt ook een andere opleiding tot beleidsmedewerker volgen, bijvoorbeeld een opleiding op het vakgebied waar je beleidsmedewerker van wilt worden. Er zijn veel mogelijkheden, bijvoorbeeld:
- hbo Kunst en economie: beleidsmedewerker kunsten
- hbo Communicatie: beleidsmedewerker communicatie (dit is soms het werk van de communicatiemanager)
- hbo Bedrijfseconomie: financieel beleidsmedewerker
Met een meer inhoudelijke opleiding ben je specialist op een bepaald beleidsterrein.
Als je in sollicitatiesaanwil tonen dat je geschikt bent, zorg ervoor dat je naast je opleiding en werkervaring,de gevraagde eigenschappen en vaardighedenin je sollicitatiebrief en -gesprek goed naar voren laat komen.
Wat ga je verdienen?
Natuurlijk hangt je salaris af van je opleiding, je capaciteiten en je werkervaring, maar bij de overheid werkt het daarnaast zo:
Hoe groter de organisatie, hoe hoger je salaris: een beleidsmedewerker bij een grote gemeente verdient meestal meer dat een beleidsmedewerker bij een kleinere gemeente.
Hoe hoger de organisatie, hoe hoger het salaris: bij een ministerie verdien je dus meer dan bij een gemeente.
De overheid is een aantrekkelijke werkgever voor mensen die werk en zorg willen combineren. Er is geen werkgever waar deeltijdwerk op hoger niveau zo goed mogelijk is. De secundaire arbeidsvoorwaarden beperken zichniet tot materiële zaken. Ook kinderopvang, hypotheekregelingen en verschillende verlofvormen behoren tot de mogelijkheden.
Carrièremogelijkheden
De overheid staat niet bekend om zijn verticale doorgroei. Er zijn maar een aantal mogelijkheden:
- Je kunt managerworden van een beleidsafdeling.
- Je kunt adviseur/consultantworden op je beleidsterrein of in je branche (bijvoorbeeld de sociale zekerheid). Je stapt dan over van de overheid naar een commercieel adviesbureau.
Wel zijn er veel horizontale mogelijkheden. Je kunt overstappen naar een ander beleidsterrein, of je specialiseren in een bepaald aspect (bijvoorbeeld de financiële regelingen in de zorg). Een vacature voor een beleidsmedewerker kun je op verschillende terreinen vinden.
Welke beroepen lijken erop?
- Projectmanager
- Adviseur / consultant
Aanbevolen websites
- Binnenlands bestuur is hét blad voor de beleidsmedewerker. Je kuntop de siteop hoofdlijnen de inhoud van het blad nalezen en de vacatures voor beleidsmedewerkers vinden. Voor de volledige artikelen moet je abonnee zijn.Er iseen kosteloos webmagazine waarop je je kunt abonneren.
- Op de website van de Rijksoverheid kenstaat interessante informatie over de overheid als werkgever, zoals arbeidsmarktverwachtingen en het sociaal jaarverslag.
Auteur: Mariëlle de Groot